Noord-hollands Archief

Duurzaam webadres

Mijn Studiezaal

Stel een vraag of plaats een opmerking op de tijdlijn

Reageren

Inleiding

1. Plaatsbeschrijving

2. Kerkelijke zaken

1032 Ambachts- en Gemeentebestuur van Heemskerk (Gemeente Heemskerk)

Inleiding

Delen

Duurzaam webadres

Mijn Studiezaal

Stel een vraag of plaats een opmerking op de tijdlijn

Reageren

Kerkelijke zaken

laatste wijziging 18-10-2016

Tijdens de kerstening werd rond het jaar 700, vermoedelijk in opdracht van missiebisschop Willibrord, een vijftal moederkerken in Holland gesticht. Eén daarvan bevond zich in Velsen. Van daaruit werden vijf kerken in Kennemerland gesticht, waarvan waarschijnlijk één in Heemskerk. Daar moet al vóór 1049 een kerkje of kapel hebben gestaan, gelet op de vermelding in eerdergenoemd Echternachs Sacramentarium. Deze kapel, gelegen aan het huidige Kerkplein, zou uitgroeien tot de latere parochiekerk van Heemskerk. Het recht om in deze kerk pastoors en kapelaans aan te stellen (=collatierecht), berustte aanvankelijk bij de ambachtsheer. Toen de heerlijkheid aan graaf Willem III terugviel, droeg deze in 1319 dit collatierecht over aan de Commandeur van St. Jan te Haarlem en bepaalde bovendien dat het pastoorsambt door priesters uit de commanderij waargenomen zou worden. Tot aan de Hervorming zouden de Jansheren de Heemskerkse kerk bedienen. Toen de bezittingen van de commanderij in 1625
aan de stad Haarlem toevielen, kreeg deze stad ook het collatierecht. In de praktijk gaf Haarlem echter zijn goedkeuring aan door de kerkenraad van Heemskerk beroepen predikanten. Tot aan het midden van de 18e eeuw zou Heemskerk aangewezen zijn op de predikant van Castricum, waarover de heer van Castricum het collatierecht had. Pas vanaf 1862 zou Heemskerk een eigen predikant krijgen. Naar verhouding is de Hervormde Gemeente in Heemskerk van beperkte omvang geweest. *

In 1734 telde men 18 lidmaten, in 1805 was dit aantal toegenomen tot 48 * en in 1809 tot 133 lidmaten. *

In 1850 bedroeg het aantal Hervormden 194. *

Vanaf de Reformatie was katholiek Heemskerk verbonden geweest met de statie Uitgeest. Sedert 1650 vormde Heemskerk met Castricum één statie. Vanaf dit jaar werden Heemskerk en Castricum tezamen door één pastoor bediend. In 1644 wordt vermeld dat de katholieken over schuilkerken beschikken. In betrekkelijke vrijheid konden zij hun eredienst uitoefenen. In dit verband is het vermeldenswaard om te wijzen op het zg. 'cryptokatholicisme' van ambachtsvrouwe Deborah Bake. Van huis uit hervormd, ging zij in 1653 in het geheim over tot het katholicisme en trouwde in 1664 met de katholieke Joannes Wuijtiers. Blijkens getuigenissen van tijdgenoten was zij praktiserend katholiek, wat haar echter niet weerhield om ook de hervormde kerk te bezoeken. Na de dood van haar man hertrouwde zij in 1676 met de hervormde Eustatius van Bronckhorst. Bij haar dood in 1678 werd zij rooms-katholiek begraven, maar bedacht in haar testament wel de Hervormde Gemeente, maar niet de Katholieke Statie. *

Dit was wél het geval bij het overlijden van de katholieke ambachtsvrouwe Anna van Renesse, die het dankzij een legatering mogelijk maakte dat de katholieken in 1687 een nieuwe kerk konden inrichten. Deze aan St. Laurens gewijde kerk heeft tot het midden van de 19e eeuw dienst gedaan. In 1861 werd de statie Heemskerk officiëel tot parochie verheven. *

Over een groot aantal jaren blijkt zo'n 75% van de bevolking rooms-katholiek te zijn. *

Van de 675 personen die in 1809 tot een kerkelijk gezindte behoorden waren er 528 rooms-katholiek tegen 133 hervormd. *

Sinds 1891 beschikken de katholieken over een nieuwe kerk * , gelegen aan de Anthonie Verherentstraat.

3. Bestuursgeschiedenis

4. Het archief en de verantwoording van de inventarisatie

5. Aanwijzingen voor de gebruiker

6. Lijst van ambachtsheren

7. Literatuuropgave

laatste wijziging 23-03-2024

1.371 beschreven archiefstukken

173 gedigitaliseerd

totaal 27.529 bestanden

Delen

Duurzaam webadres

Mijn Studiezaal

Stel een vraag of plaats een opmerking op de tijdlijn

Reageren

1. Archief van het ambachtsbestuur (1518) 1539-1813 (1830)

Inventaris

2. Archief van het gemeentebestuur van Heemskerk, 1814-1928 (1974)

3. Archief van de ambtenaar van de burgerlijke stand, (1810) 1811-1947

4. Archivalia van de door het gemeentebestuur ingestelde Commissie Schoolopzieners

5. Gedeponeerd archief van de burgemeester-strandvonder

6. Administratie van schout-secretarissen niet uit hoofde van hun functie

7. Stukken waarvan het verband met de archieven niet is gebleken

8. Documentatie

9. Supplement

10. Concordantie met de inventaris van J.W. Kool, het oud-rechterlijk archief, de DTB en het Gaardersarchief

11. Index op plaatsaanduidingen, namen van personen, bedrijven en instellingen

laatste wijziging 23-03-2024

1.371 beschreven archiefstukken

173 gedigitaliseerd

totaal 27.529 bestanden

Delen

Duurzaam webadres

Mijn Studiezaal

Stel een vraag of plaats een opmerking op de tijdlijn

Reageren