In het kader van deze inventaris beperk ik mij tot de periode 1940-1988. Een beknopte weergave van de geschiedenis van de gemeente Bloemendaal tot 1940 zal in de komende jaren verschijnen wanneer de archieven over de periode 1596-1939 zijn geïnventariseerd en beschreven.

Op 10 mei 1940 begon de Tweede Wereldoorlog in Nederland door de Duitse inval. Na het bombardement op Rotterdam op 14 mei moest Nederland capituleren. Ons land werd toen bezet door de Duitse Weermacht. Ook het gemeentebestuur van Bloemendaal kwam onder toezicht van de bezetter te staan. Een chronologisch overzicht van de gebeurtenissen over de oorlogsperiode in Bloemendaal is door mej. A.M.G. Nierhoff, chef Registratuur en Archief, beschreven in een Oorlogskroniek 1939-1945 (inv.nr. 3275).

Op 17 juli 1941 was de laatste vergadering van de gemeenteraad. Op last van de Duitse bezetter werden de werkzaamheden van de raad stilgelegd. De bevoegdheden van de raad werden overgenomen door de burgemeester. Burgemeester Den Tex werd op 12 september 1941 geschorst uit zijn functie naar aanleiding van zijn onwelwillendheid ten aanzien van de uitvoering van de door de Duitse bezetter opgelegde verordeningen. Na het ontslag van burgemeester Den Tex werden gemeentesecretaris C.J. de Groot als waarnemend burgemeester en G.J. van Abs als waarnemend secretaris tijdelijk aangesteld. Met de komst van de NSB-burgemeester J.W. Zigeler, die op 25 november 1941 werd geïnstalleerd, werden zij uit hun functie ontheven.

De bevolking van Bloemendaal werd in de oorlogsperiode geconfronteerd met verplichte evacuaties. Er moest plaats gemaakt worden voor de kustverdedigingswerken van de Duitse Weermacht. Eind 1942 moesten 1326 inwoners uit een deel van Aerdenhout en Vogelenzang geëvacueerd worden. Uiteindelijk werden er 863 daadwerkelijk geëvacueerd. In januari 1943 volgde nog een grootscheepse evacuatie van de patiënten en personeel van het Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg. Zij werden ondergebracht in inrichtingen elders in het land. Op 11 mei 1944 kwam het bevel dat de bewoners van alle huizen aan de Vogelenzangseweg en de Bekslaan moesten evacueren. Na Dolle Dinsdag (5 september 1944) werden grote delen van Santpoort, grenzend aan de verdedigingsvesting IJmuiden geëvacueerd.

19 september daaropvolgend werden ook vele woningen op last van de Duitse bezetter ontruimd in Bloemendaal en Duinlustpark. Eveneens moesten de bewoners van de Elswoutslaan en Duinvlietspad vertrekken. Binnen drie dagen moesten tussen de 7 en 8000 mensen hun heil elders gezocht hebben. Grotendeels werden zij ondergebracht in Overveen en Aerdenhout. Onder dat getal waren niet alleen Bloemendalers, maar zijn vele geëvacueerden uit IJmuiden en de onderduikers meegeteld.

De gemeente Bloemendaal had ook last van bominslagen van enkele verdwaalde bommen. In de nacht van 29 op 30 oktober 1941 kwamen negen bommen terecht in de omgeving van het Goudsbloemplein te Aerdenhout. Daarbij kwamen 3 mensen om het leven en was de materiële schade aan de huizen groot. Door een bominslag in Vogelenzang op 2 juli 1942 viel er een dode en werd er veel materiële schade aan huizen aangericht. Op 20 maart 1945 viel er nog een dode te betreuren bij een bombardement in Vogelenzang nabij de Graaf Florislaan. Op 16 april 1945 werd door een vergissing een groot deel van de Duinwijckweg te Bloemendaal gebombardeerd. Hierbij vielen 5 levens te betreuren en was de materiële schade zeer groot.

In de oorlogsjaren 1940-1945 verloren 162 ingezetenen, onder wie vele joodse mensen het leven. Achter de Hervormde kerk te Bloemendaal werd in 1949 een herdenkingsmonument 1940-1945 opgericht ter herdenking aan de omgekomen ingezetenen. In de duinen ten noorden en ten zuiden van de Zeeweg werden in de oorlogsjaren verzetsstrijders door de Duitse Weermacht gefusilleerd waaronder de bekende verzetsstrijdster Hannie Schaft.

Na de oorlog werden er 422 lichamen van de gevallenen in de Kennemerduinen opgegraven. De slachtoffers werden overeenkomstig de wens van de nabestaanden herbegraven of gecremeerd in de plaats van herkomst van het slachtoffer of in de nabijheid van de vindplaatsen in de duinen. Daartoe is de Erebegraafplaats aan de Zeeweg aangelegd als laatste rustplaats voor 374 vrijheidsstrijders. De eerste herbegrafenis van Hannie Schaft was op 7 november 1945, in tegenwoordigheid van de koninklijke familie.

Door evacuatie van een groot deel van de Bloemendaalse bevolking en het Provinciaal Ziekenhuis Meer en Berg en vestiging van een groot deel van de bevolking dat uit IJmuiden moest worden geëvacueerd, bleef het bevolkingscijfer in de oorlogsjaren constant. Op 1 januari 1940 was het inwoneraantal 17.141. Op 1 januari 1945 waren er 16.828 ingezetenen. Na de Duitse capitulatie op 5 mei 1945, kwam Burgemeester Den Tex op maandag 7 mei (6 mei viel op een zondag) terug in Bloemendaal en hervatte zijn ambt. Gemeentesecretaris C.J. de Groot werd door ziekte tijdelijk vervangen door G. van Eck, chef Bevolking en Burgerlijke Stand. Op 1 mei 1946 werd Van Eck door de raad tot secretaris benoemd wegens zijn voortreffelijke houding gedurende de bezettingstijd.

Na de bevrijding werd er een tijdelijke gemeenteraad op 1 oktober 1945 gekozen. Deze werd na de verkiezingen van 29 juli 1946 vervangen door een definitieve raad. Eén van de eerste taken van de nieuwe raad was de huisvesting van geëvacueerde personen en gerepatrieerden uit het voormalige Nederlands-Indië. Een bron van zorg was het ernstige begrotingstekort van de gemeente. Het rijk moest bijspringen om te voorkomen dat Bloemendaal failliet ging. Vanaf de jaren '50 ging het beter met de financiële positie van de gemeente en konden de begrotingen kostendekkend worden gemaakt.

De gemeente was vanaf de aanleg van de spoorwegen in de tweede helft van de 19e eeuw een woonplaats van rijke handels- en industriebaronnen, die in de meeste gevallen kantoor hielden in Amsterdam. De vele rijk beboste villaparken getuigen nog vandaag de dag van hun inbreng. Ook vanaf 1945 tot medio 2000 veranderde deze situatie nauwelijks zodat Bloemendaal groen bleef.

Milieuvervuilende industrie is er nauwelijks. Wel verschaft de gemeente onderdak aan een aantal provinciale en rijksinstellingen waaronder het Provinciale Ziekenhuis Meer en Berg/Santpoort, het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf (PEN), het Provinciaal Waterbedrijf (PWN), het Marinehospitaal en het CIOS op het landgoed Duinlust. Ook de gemeentelijke duinwaterbedrijven van Haarlem en Amsterdam bevinden zich voor het grootste deel op het grondgebied van de gemeente. Rondom Vogelenzang is nog tuinbouw in de vorm van bollenteelt in aansluiting op de gebieden van de Bollenstreek in Zuid-Holland. De bollenteelt in Overveen is in de loop der tijd verdwenen.

Het toerisme lag in de oorlog nagenoeg stil doordat het strand en duinen tot Sperrgebiet werden verklaard. Na de oorlog bloeide het toerisme weer helemaal op, vooral door bezoekers uit Haarlem en Amsterdam die het rustige Bloemendaal aan Zee verkozen boven het drukke Zandvoort. Aan de kop van de Zeeweg werden 4 kampeerterreinen aangelegd. Ook groeide het bezoek van dagjesmensen aan de rijke natuurgebieden van de duinen en landgoederen. In de maand april werden de in bloei staande bollenvelden rondom Vogelenzang druk bezocht. Wel had de gemeente hinder van het drukke recreatieverkeer van en naar Zandvoort. Geregeld stond het verkeer op mooie dagen stil omdat de badplaats per auto uitsluitend te bereiken was via de Zeeweg of Zandvoorterweg.

Door toename van de bevolking werd de behoefte aan nieuwe woningen groot. In Duinlustpark werden in de jaren '50 woningen gebouwd aan de C. Schulzlaan en de dr. J. van Deventerlaan. In ca. 1970 verrezen er woningen nabij de Schroeder van der Kolkweg ten behoeve van personeel van het Provinciaal Ziekenhuis. In Bloemendaal verrezen er in de jaren '50 woningen aan de Donkerelaan en in de jaren '60 woningen in het gebied Veen en Duin nabij de Kennemerweg. In Overveen werden in de jaren '50 aan de zuidzijde van de Dompvloedslaan etagewoningen gebouwd.

In Aerdenhout werden op het terrein van de voormalige gemeentekwekerij aan de Veldlaan woningen in Bentveldshoek en Veldhof gebouwd. In de jaren '60 en '70 werd het gebied Bovenweg- Van Haemstedelaan bebouwd met eengezinswoningen, bungalows en een flatgebouw. In de jaren '80 werd aan weerszijde van het noordelijk gedeelte van de Oosterduinweg de nieuwbouwwijk Oosterduin III met eengezinswoningen gebouwd. Vogelenzang werd vanaf de jaren '50 flink uitgebreid. In de jaren '50 t/m '70 verrees ten westen van de Vogelenzangseweg een nieuwbouwwijk met eengezinswoningen aan de Deken Zondaglaan en Teylingerweg. In de jaren '80 verrees aan de oostzijde van de Vogelenzangseweg en de Graaf Florislaan de nieuwbouwwijk Vogelenzang-Oost.

Ondanks de stijging van de woningvoorraad (4400 in 1957, 4977 in 1965, 5438 in 1980, 6275 in 1989) zakte vanaf 1970 het inwoneraantal nadat het in de jaren '50 en '60 was gestegen. Vooral de jongeren trokken weg uit de gemeente omdat er vrijwel geen bouwgrond aanwezig was voor goedkopere woningen en omdat de beschikbare woningen te duur waren. Op 1 januari 1989 was het inwoneraantal 17.412.

Problemen ondervond de gemeente bij het vinden van bestemmingen voor leegkomende grote landhuizen. Deze landhuizen zijn voor particulieren te groot en veel te duur om te onderhouden. In enkele landhuizen waaronder Hartenlust en Sparrenheuvel zijn instellingen gehuisvest. Duinlust werd een opleidingscentrum voor sportleraren (CIOS). De Rijp werd afgebroken ten behoeve van de bouw van het bejaardenhuis De Rijp. Het huis Belvedère werd gesplitst in wooneenheden. De huizen Buytentwist en Kijkduin werden door de gemeente aangekocht en verbouwd tot wooneenheden. Het landgoed Elswout werd in de jaren' 50 aangekocht door de gemeente en in ca. 1970 doorverkocht aan Staatsbosbeheer. Trieste voorbeelden van monumentale landhuizen die na leegstand en verwaarlozing verloren gingen zijn Lindenheuvel (na brand in 1977) en Kareol te Aerdenhout (afbraak in 1979).

De gemeente is rijk aan natuurgebieden en landgoederen. De Kennemerduinen ten noorden van de Zeeweg is een nationaal park geworden. Het landgoed Elswout wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Verder zijn de Amsterdamse Waterleidingduinen en in Vogelenzang de landgoederen Leyduin, Vinkenduin en Woestduin een bezoek waard. In het Bloemendaalse Bos ligt de botanische tuin Thijsse's Hof, aangelegd door de grote voorvechter voor natuurbehoud en inwoner van Bloemendaal Jac.P. Thijsse. Op het gebied van cultuur heeft Bloemendaal een goede naam opgebouwd. In 1948 werd op het landgoed Caprera een Openluchttheater aangelegd. In de zomermaanden vinden er concerten en voorstellingen plaats die veel publiek trekken. Sinds 1969 worden er in de burgerzaal van het gemeentehuis regelmatig op zondagochtend concerten gehouden, georganiseerd door de stichting Muzenforum.

Het Comité Tentoonstellingen organiseert sinds 1956 tentoonstellingen van beeldende kunstenaars. Na de bouw van het gemeentehuis in 1966 worden de werken tentoongesteld in een speciale expositieruimte in het souterrain van het gemeentehuis. Het gemeentebestuur en de secretarie waren in de periode 1933-1966 gehuisvest in villa de Nagtegaal, Bloemendaalseweg 247, bedoeld als tijdelijke huisvesting totdat er een nieuw gemeentehuis is gebouwd. In 1950 ging definitief het plan voor de bouw van een gemeentehuis nabij de watertoren te Overveen niet door in verband met de slechte financiële toestand van de gemeente. De bouwplannen hiervoor waren al in de jaren '30 uitgewerkt, maar gingen toen in verband met de crisistijd niet door.

In 1950 kocht men de buitenplaats Bloemenheuvel aan de Bloemendaalseweg 158 voor de vestiging van een nieuw raadhuis. Pas in 1964 kon men aan het werk beginnen. Onder architectuur van ir. A.M. de Rouville de Meux werd het raadhuis gebouwd. De oude buitenplaats Bloemenheuvel werd hierbij afgebroken. Op de plaats hiervan verrees een getrouwe kopie van het oude huis met een uitbreiding aan de achterzijde. De oude gietijzeren zuilen van Bloemenheuvel zijn herplaatst in de voorgevel. Het raadhuis is in overeenstemming met de witgepleisterde neoclassicistische architectuur van het oude Bloemenheuvel gebouwd. Centraal in het gebouw is de monumentale als een atrium gebouwde burgerzaal. Rondom de burgerzaal zijn de raads- en trouwzaal en de kamers van het gemeentebestuur en secretariepersoneel gelegen. Op 26 november 1966 werd het raadhuis geopend door de heer mr. RW. Biesheuvel de toenmalige minister van Landbouw en Visserij en inwoner van Bloemendaal. Na de bevrijding in 1945 werd het college van burgemeester en wethouders uitgebreid met een derde wethouder.

De organisatie van de secretarie bestond in 1940 uit de afdelingen Financiën, Onderwijs, Personeels- en Sociale Zaken, Bevolking en Militaire Zaken, Registratuur en Archief, Algemene Zaken. Zij werden bijgestaan door de Controleur in Algemene Dienst, het kantoor van de Gemeenteontvanger, Politie, Brandweer en Luchtbeschermingsdienst, Publieke Werken, Gasbedrijf, Waterbedrijf en Distributiedienst.

Na de Duitse bezetting werden op de secretarie de volgende afdelingen toegevoegd: Maatschappelijk Hulpbetoon (evacuatievergoedingen) en Duitse Zaken voor o.m. de administratieve verwerking van de gevorderde goederen.

Na de bevrijding werd de secretarie gereorganiseerd. De afdelingen kwamen er als volgt uit te zien: Algemene Zaken, Bevolking, Burgerlijke Stand, Militaire Zaken en Verkiezingen, Financiën en Belastingen, Onderwijs en Personeel, Sociale Zaken, Interne Zaken, Huisvesting

De secretarie werd bijgestaan door Publieke Werken, Gas- en Waterbedrijf, Grondbedrijf, Woningbedrijf, Kabeltelevisiebedrijf, Politie en Brandweer. Per 1 januari 1990 werd het sectorenmodel van de bestuursdienst ingevoerd en werden de diensten en bedrijven in de bestuursdienst ondergebracht. De personeelsbezetting van de secretarie van Bloemendaal bedroeg: 14 in 1940, 40 in 1965 en 54 in 1988.