3921 Heilig Kerstmisgilde te Haarlem
3921
Heilig Kerstmisgilde te Haarlem
Inleiding
6. De kapellen
3921 Heilig Kerstmisgilde te Haarlem
Inleiding
6.
De kapellen
laatste wijziging 22-12-2017
Het Kerstgilde had een eigen kapel in de Grote- of Sint Bavokerk. In 1413 schonk de gildebroeder Willem van Schoten hiervoor een altaar met aankleding. In dezelfde schenkingsakte droeg hij ook de grafkelder onder de kapel aan het gilde over. Hierin konden gildeleden tegen betaling te ruste worden gelegd.
Willem van Schoten fundeerde ook de lezing van drie missen per week op dit altaar, te lezen op elke zondag, woensdag en vrijdag. Als kapelaan stelde hij zijn zoon priester Jan van Schoten aan. Na diens dood was het aan het gildebestuur om een geschikte kapelaan aan te stellen. Tot aan de reformatie heeft het gilde een eigen kapelaan gehad. De laatste kapelaan, die sinds de overgang van de Grote Kerk in protestantse handen in 1578 geen mis meer op het kerstaltaar had kunnen lezen, stierf in 1607.
Nog net vóór de reformatie, in 1557, liet burgemeester en gildelid Pieter van Adrichem van Dorp, eigenaar van stoel 39, bij de vergroting van de Grote Kerk de kerstkapel herbouwen in Renaissancestijl. Hierbij werd het altaar verplaatst. Vermoedelijk in verband met deze verplaatsing werd ook de steen die de grafkelder dekte verlegd. Na de dood en bijzetting van genoemde Pieter van Adrichem van Dorp in de grafkelder, werd zijn familiewapen in de deksteen uitgehouwen.
Tijdens de Beeldenstorm in 1566 werd het altaar geplunderd en vermoedelijk geheel verwoest. Toen de kerk in 1578 voorgoed in protestantse handen overging, ging de kapel voor het gilde verloren. Ook mocht de rooms-katholieke godsdienst niet langer openlijk worden uitgeoefend. Dit betekende niet het einde van het katholicisme in Haarlem. Er werden schuilkerken opgericht, staties geheten. De leden van het Kerstgilde kwamen voor de Heilig Mis bijeen in de schuilkerk Sint Bernardus, ook genaamd 'Begijnhof' op de Bakenessergracht. Na de opheffing van het verbod op de openbare uitoefening van de rooms-katholieke eredienst vonden de gildeleden onderdak in de in 1843 gereed gekomen Sint Jozefkerk in de Jansstraat.
Na tweeënhalve eeuw kreeg het gilde weer de beschikking over een eigen kapel. Bij de bouw van de Kathedrale Basiliek (Nieuwe Sint Bavokerk) aan de Leidsevaart in 1897 werd namelijk één van de kapellen gereserveerd voor het Kerstgilde. In 1924 werd door de leden geld bijeengebracht voor een altaar, dat op 22 juni 1929 door de bisschop van Haarlem werd ingewijd. Het altaar was ontworpen door de beeldhouwer Mari Andriessen en het raam door Han Bijvoet. Ook later werden door individuele leden nog middelen tot verfraaiing van de kapel geschonken.
laatste wijziging 10-06-2022
365 beschreven archiefstukken
68 gedigitaliseerd
totaal 1.817 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 10-06-2022
365 beschreven archiefstukken
68 gedigitaliseerd
totaal 1.817 bestanden
Kenmerken
Datering:
1371-2009
Omvang in meters:
3,60
Periode documenten:
1371-2009
Openbaarheid:
openbaar
Raadpleegmogelijkheid:
Haarlem, Jansstraat, raadpleging mogelijk binnen 30 minuten
Gebruiksinformatie:
Inventaris inv.nrs. 1-365. Inv.nr. 212 is vanwege slechte materiële staat niet raadpleegbaar. Inv.nr. 287 is pas openbaar vanaf 2057. De inventaris bevat een regestenlijst van inv.nr. 21 (cartularium over de periode 1377-1595, met voorin legger van de bezittingen, aangelegd 1564 en vervolgd tot en met 1595). Nadere toegang op inv.nr. 173 (stukken van de familie Gael betreffende hun relatie met het gilde, 1627-1875) in de inventaris. Bijzonder aan het archief is het zgn. 'Ruyghe Boeck' (inv.nr. 85), een register van rekeningen, met aantekeningen van allerlei aard, dat is ingebonden in kalfsvel met de haren er nog aan. De oudste inschrijving stamt uit 1371 en hiermee is dit register het oudst bewaard gebleven exemplaar in Haarlem. In de studiezaal zijn de scans van inv.nrs. 33-36, 88 raadpleegbaar in plaats van de originelen. Inv.nr. 85 is ook in fotokopie te raadplegen, zie archiefbibliotheek nr. 44/000274 M.
Gemeente:
Haarlem
Categorie:
laatste wijziging 10-06-2022
365 beschreven archiefstukken
68 gedigitaliseerd
totaal 1.817 bestanden