Menu

2414 NV Suikerfabriek 'Holland' te Halfweg
Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
De suikerfabriek in Halfweg is in 1863 opgericht. Het oudste deel van de fabriek werd door de voorgevel en de poort van het oude huis Zwanenburg gevormd. Het huis was tot 1860 voornamelijk in gebruik bij de opzichter van het hoogheemraadschap van Rijnland en de hoogheemraden in het "Haarlemse kwartier". Na de droogmaking van het Haarlemmermeer en de plannen tot inpoldering van het IJ gingen stemmen binnen het hoogheemraadschap op om het huis te verkopen. Op 15 april 1863 werd het gebouw verkocht aan de firma Barth. Lans & Co. In hetzelfde jaar werden de plannen gerealiseerd om dit huis tot een suikerfabriek te verbouwen. Op 11 september 1864 ging de allereerste campagne van start, die tot 23 februari 1865 zou duren.
De start van de fabriek verliep stroef, doordat de suikerbietenteelt in de Haarlemmermeerpolder tegenviel. De firma werd dan ook al snel ontbonden en de suikerfabriek werd op 10 januari 1865 eigendom van de N.V. Beetwortelsuiker-Fabriek op den huize Zwanenburg, kortweg Suikerfabriek Zwanenburg genoemd. Ook deze vennootschap hield het niet lang vol. In 1881, nadat de fabriek een jaar had stilgelegen, werd de Suikerfabriek Zwanenburg geliquideerd. In 1882 werd de suikerfabriek eigendom van de N.V. Suikerfabriek 'Holland'. Mede door een gunstige suikeraccijnsregeling en de agrarische crisis van 1878 tot 1895, waardoor veel boeren overstapten van graanteelt naar suikerbietenteelt, ging het nu voor de wind met de fabriek. De onderneming stond in die jaren onder leiding van directeur A. van Rossum (1855-1917), die vanaf zijn 27e jaar tot aan zijn overlijden een grote stempel wist te drukken op de gang van zaken in het bedrijf. Gedurende deze jaren breidde de fabriek aanzienlijk uit. Een probleem bleef wel de concurrentie met de andere suikerfabrieken in Nederland, gezien het grote aantal suikerfabrieken. Een oplossing werd gevonden in het bijeenbrengen van 13 particuliere fabrieken en raffinaderijen in de Centrale Suikermaatschappij (CSM) in 1918. Na de Tweede Wereldoorlog nam de productie verder toe. Onder leiding van Willem H. Oefeigssen veranderde de suikerfabriek in een moderne fabriek, die groter en ruimer werd opgezet. De productie nam in honderd jaar tijd tot het vijftigvoudige toe.
Aanvankelijk produceerde de suikerfabriek alleen ruwsuiker. In 1919 was tussen de N.V. Suikerfabriek 'Holland' en de N.V. Westersuikerraffinaderij te Amsterdam een raffinagecontract gesloten, waarin stond dat de Suikerfabriek 'Holland' haar geproduceerde ruwsuiker in Amsterdam zou laten verwerken tot kristalsuiker. In 1949 besloot de directie zelf over te gaan tot de productie van kristalsuiker. Vanaf 1953 werd in de suikerfabriek enkel nog kristalsuiker geproduceerd.
De suikerbieten die verwerkt werden in Halfweg, waren afkomstig uit de directe omgeving (Haarlemmermeerpolder, Houtrakpolder), Gelderland (vooral in de beginjaren) en in mindere mate uit de Wieringermeer, Noordoostpolder en Flevopolder. Het oogsten van bieten geschiedde voor de oorlog meestal met seizoenarbeiders. Het was zwaar werk, zeker bij slecht weer in de herfstmaanden. Na de oogst werden de bieten aanvankelijk per schip naar de suikerfabriek in Halfweg vervoerd. Deze schepen lagen aangemeerd in de kom bij de suikerfabriek, wachtend om gelost te worden. Al voor de oorlog nam het vervoer van bieten per vrachtwagen toe. Na 1950 verdwenen de bietenboten geleidelijk.
Honderden mensen hebben hun brood op de fabriek in Halfweg verdiend. Het grootste deel van het personeel bestond tot omstreeks 1970 in de herfstmaanden uit het zogeheten campagnepersoneel. Veel van deze seizoenarbeiders waren afkomstig uit de buurt van Bergen op Zoom. Ongeveer 70 tot 100 mannen vertrokken ieder jaar naar Halfweg. De Brabanders woonden tijdens hun verblijf op het fabrieksterrein, waar een speciaal gebouw voor hen was neergezet, de 'keet' genaamd. Na de automatisering in de jaren '70 verdween het grootste deel van het campagnepersoneel.
De suikerfabriek heeft vanaf omstreeks 1900 veel milieuproblemen gekend, zoals vervuilde neerslag en watervervuiling. Oplossingen voor deze problemen werden in de jaren '60 gevonden, onder andere door het zuiveren van afvalwater en geschikt maken voor hergebruik. De vervuiling door de suikerfabriek werd zodoende drastisch gereduceerd.
In 1992 is de suikerfabriek gesloten. Cobraspen Vastgoedontwikkeling B.V. heeft het terrein, dat tegenwoordig SugarCity heet, in 2000 per openbare inschrijving gekocht. Sindsdien werkt Cobraspen aan de herontwikkeling van SugarCity, met ruimte voor onder meer kantoren, horeca, een casino en een megabioscoop. Bij de inrichting van het terrein wordt rekening gehouden met het behoud en herstel van waardevolle industriële gebouwen in het gebied.
De inventarisnummers 1-68 zijn geschonken door de Koninklijke Coöperatie Cosun U.A., gevestigd te Breda, de inventarisnummers 69-109 door mevr. A. Vos-van de Waal. Tot de schenking van mevr. A. Vos-van de Waal behoren ook archiefbescheiden en foto's van de familie Van Rossum.
Plaatsingslijst
Erfgoedstuk

Kenmerken

Datering:
1863-2001
Omvang in meters:
3,75
Periode documenten:
(1654) 1863-2001
Openbaarheid:
openbaar
Raadpleegmogelijkheid:
Haarlem, Jansstraat, raadpleging mogelijk na transport
Gebruiksinformatie:
Plaatsingslijst nrs. 1-118. Het archief bevat ook enkele archiefstukken en foto's van de familie Van Rossum. De heer A. van Rossum (1855-1917) was vanaf 1882 tot aan zijn overlijden op 6 januari 1917 directeur van de NV Suikerfabriek 'Holland'. Hij werd opgevolgd door de heer A.J. van Rossum (1888-1946) die tot september 1927 directeur was.
Gemeente:
Haarlemmerliede en Spaarnwoude