Wie waren de nieuwkomers die tussen 1578 en 1630 uit de Zuidelijke Nederlanden naar Haarlem kwamen? Vanaf 23 november wijden wij een tentoonstelling aan de Vlaamse nieuwkomers: Vlaams Haarlem. De tentoonstelling is te zien vanaf 23 november en vertelt het verhaal van al die onbekende nieuwkomers. Wie waren zij? Waar woonden zij? Wat brachten zij mee en hoe werden ze hier ontvangen?

Nadat Haarlem in de jaren 1570 het Spaanse beleg en een stadsbrand had overleefd, lag de stad in puin en was de bevolking gekrompen. Er was behoefte aan kooplieden, ambachtslieden, arbeiders en kunstenaars die de stad er weer bovenop zouden helpen. Vanaf 1578 kwam hiervoor de oplossing uit de Zuidelijke Nederlanden. Door vervolging en oorlog zochten de mensen daar naar een nieuwe plek om veilig te wonen en te werken. Deze plek vonden ze in Haarlem.

In de tentoonstelling stellen wij de vraag wat deze migranten destijds dreef, hoe ze werden ontvangen en wat ze meebrachten naar hun nieuwe thuis. Hoe hebben zij de stad veranderd? Vragen die niet actueler zouden kunnen zijn. De parallellen met het heden zijn overduidelijk en het wordt zichtbaar dat migratie niet alleen van alle tijden is, maar dat elke groep migranten ook weer een eigen bijdrage levert aan de stad, de streek of het land waar ze zich vestigen.

Tentoonstelling ‘Nieuwkomers’ bij het Frans Hals Museum

Bij het Frans Hals Museum in Haarlem is t/m 8 januari de tentoonstelling ‘Nieuwkomers’ te zien. Hier wordt ingegaan op de bekende nieuwkomers. De hoofdpersonen in deze tentoonstelling zijn Frans Hals, Lieven de Key, Karel van Mander, Esaias van de Velde, Adriaen Brouwer en Pieter Claesz. Zij waren heel verschillende kunstenaars, ieder met een eigen verhaal maar met eenzelfde achtergrond: hun wortels lagen in Vlaanderen of Brabant. De invloed van deze kunstenaars op de ontwikkeling van de kunsten in Haarlem is onmiskenbaar.

Een van de hoogtepunten in de tentoonstelling bij het Frans Hals Museum is het Schilder-boeck van Karel van Mander uit onze collectie. Dit was in de 17e eeuw het standaardwerk voor leerlingen van de schilderkunst. Het exemplaar uit 1604 in de tentoonstelling komt uit onze bibliotheekcollectie.

Karel van Mander, Schilder-boek, 1604.

Wat neem jij mee?

Het Frans Hals Museum en het Noord-Hollands Archief werken in het kader van beide tentoonstellingen samen om de verbinding te versterken tussen de geschiedenis en kunstcollectie van Haarlem en de inwoners en bezoekers van de stad.

Kaart van Thomas Thomasz. uit 1578. De verwoesting van het Beleg van Haarlem 1572-1573 en die van de stadsbrand 1576 is hierop goed te zien.

Met deze tentoonstelling stimuleren de organisaties niet alleen het anders kijken naar kunst en de stad Haarlem, maar besteden zij ook aandacht aan de invloed die de komst van nieuwe bewoners op een stad kan hebben. Een gemeenschappelijk element in de beide tentoonstellingen is de vraag aan het publiek wat zij hebben meegebracht of zouden meebrengen naar Haarlem. Na de tentoonstelling worden alle inzendingen in een 'tijdcapsule' in ons archief opgenomen, zodat wat wij nu doen en denken ook voor toekomstige generaties beschikbaar blijft.

Proefmonsters van Vlaamse zijdewerkers in het Haarlems notarieel uit de 17e eeuw. Lees hier meer over dit bijzondere document.