Menu

Fotografisch Geheugen

Hoe scan je twee miljoen foto’s? En hoe maak je die doorzoekbaar? Vragen die opkwamen nadat het Noord-Hollands Archief de enorme collectie van Fotopersbureau De Boer (1945-2004) verwierf. Nico Vriend, leider van het project ‘Fotografisch Geheugen’, legt uit hoe de collectie door middel van innovatieve technieken en vele vrijwilligers toegankelijk gemaakt wordt.


"Contactvel" met foto's van de opening van de Haarlemse Honkbalweek door Prins Claus, 11 juli 1981

Wat maakt de collectie van Fotopersbureau De Boer zo bijzonder? 

In de eerste plaats is dat de omvang. Het zijn maar liefst twee miljoen negatieven uit ruim een halve eeuw persfotografie. Vooral in Haarlem en omgeving hebben de fotografen alles vastgelegd wat maar enigszins perswaardig was. De fotografen zijn erbij als The Beatles optreden, maar ook als de bakker op de hoek veertig jaar bestaat. Het is met recht het fotografisch geheugen van de regio. Maar ook nationaal en soms internationaal is het fotopersbureau van belang. Dit blijkt ook uit de prijzen die de fotografen winnen door de jaren heen, met als klap op de vuurpijl in 1962 een World Press Photo door oprichter Cees de Boer. Dan ben je toch niet de minste.

Optreden van The Beatles in Blokker, 6 juni 1964

Optreden van The Beatles in Blokker, 6 juni 1964

Hoe maak je een selectie uit twee miljoen negatieven?

Niet iedere foto zal even interessant zijn, maar iedere foto kán wel bijzonder zijn. Zo staat in de beeldbank een foto van Bosnische vluchtelingen die in 1993 aankomen in Haarlem. De vrouw die daar als jong meisje op staat, was dolblij met deze foto in onze beeldbank, omdat het een van de weinige foto’s uit haar jeugd is. Je kunt aan een fotonegatief dus niet direct zien hoe bijzonder die wellicht is. Dankzij slimme technieken blijkt het zelfs het meest efficiënt om ‘gewoon’ alles te digitaliseren. De beelden rollen nu als het ware van een lopende band af. Maar dan ben je er nog niet, want met alleen plaatjes heb je natuurlijk nog niets.

Afscheid Niki Lauda met laatste optreden op circuit Zandvoort, 26 augustus 1985
Afscheid Niki Lauda met laatste optreden op circuit Zandvoort, 26 augustus 1985.

Welke stap volgt ná het digitaliseren?

Al die plaatjes wil je gemakkelijk kunnen doorzoeken. Daarvoor moet je precies weten wat op welke foto staat. Gelukkig heeft het fotopersbureau alle reportages in detail beschreven. Maar wij weten niet precies welke foto’s bij welke reportage horen. Samen met het publiek van het platform VeleHanden.nl koppelen we alle foto’s aan de passende beschrijving. Dat is ontzettend leuk om te doen overigens. Het zijn een soort zoekplaatjes, waarbij de meest fantastische beelden voorbij komen uit al die decennia. 

Koek- en-zopietent aan de Leidsevaart in Haarlem, 19 januari 1985
Koek- en-zopietent aan de Leidsevaart in Haarlem, 19 januari 1985.

Hoe zet je kunstmatige intelligentie in?

Je kunt een computerbrein trainen in het herkennen van beelden. Zo kan hij honden en katten onderscheiden, als je hem maar voedt met genoeg voorbeelden. Dat bracht ons op het idee om de computer te trainen in het herkennen van elementen uit historische foto’s. Het blijkt echter dat de computer juist veel moeite heeft met historische foto’s, hij heeft als het ware geen tijdsbesef. Hij herkent bijvoorbeeld geen oude logo’s van Coca Cola, en hij denkt dat waterscooters al bestonden in 1900.

Traktatie winkeliers voor hulp werklieden bij reconstructie Cronjéstraat, 3 juli 1986
Traktatie winkeliers voor hulp werklieden bij reconstructie Cronjéstraat, 3 juli 1986.

Het computerbrein heeft dus tijdsbesef nodig?

We moeten hem daarin gaan trainen. Daarvoor is nu juist de collectie van Fotopersbureau De Boer uitermate geschikt. Maar we hebben ook de hulp van ons publiek nodig, want alleen gezamenlijk gaat dit lukken. Als we het computerbrein – of Fotografisch Geheugen zo je wilt – beter trainen, kan hij straks nuttige suggesties geven over de inhoud van al die beelden. Bijvoorbeeld door aan te geven op welke foto’s winkelpanden staan of honkbalwedstrijden. Wat ons ook heel gaaf lijkt, is als hij een suggestie voor een datering kan geven bij historische foto’s. Dat is heel waardevolle informatie, niet alleen voor deze foto’s maar ook voor andere collecties wereldwijd. 

Wil je ook een Fotografisch Geheugen? Doe mee via www.velehanden.nl

Bekijk ook op YouTube het filmpje ‘Fotografisch Geheugen Noord-Hollands Archief’ waarin wij uitleggen wat wij van plan zijn:

Meer Lab?

Wil je weten wat er nog meer borrelt bij het Noord-Hollands Archief? Bekijk de projecten in ons NHALab.

Het project Fotografisch Geheugen wordt mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds en het Prins Bernhard Cultuurfonds.