Het NHA is sinds voorjaar 2020 bezig met het onderzoek naar Noord-Hollandse verzetsvrouwen. Het onderzoek begon met een simpele vraag: hoeveel vrouwen waren er nou eigenlijk die verzet hebben gepleegd?

Al vanaf het begin bleek dit geen makkelijk te beantwoorden vraag te zijn. Om te beginnen is ‘het verzet’ geen eenduidig begrip, en zijn er geen oprichtingsakten, notulen, ledenlijsten of andere handige bronnen beschikbaar. Omdat geheimhouding een essentieel onderdeel van het verzet was, is veel informatie hierover alleen beschikbaar gekomen door naoorlogse mondelinge overdracht. Ook de definitie van ‘verzet’ en wanneer iemand daartoe mag worden gerekend is lang onderwerp van discussie geweest. Wat steeds weer naar voren kwam, is dat deze definities vaak terughoudend waren en geformuleerd werden door mannen in gezaghebbende posities. De focus lag hier vaak op verzet uit militair oogpunt, en minder op het humanitaire aspect.

Wat ook meespeelde is dat veel mensen in het verzet hun eigen rol klein maakten. Veel mensen die in verzet gingen vonden dit vanzelfsprekend en wilden daar ook geen erkenning of medaille voor.

Daarom heeft het opstellen van deze lijst veel tijd gekost. Systematisch zijn bronnen doorzocht en bevraagd en konden namen van vrouwen uit Noord-Holland aan de lijst worden toegevoegd als bleek dat deze betrokken waren bij het verzet. Van het aanplakken van biljetten tot het verzorgen van onderduikers en van hulp bij overvallen tot plegen van aanslagen. Hierbij is gekozen voor een brede definitie van verzet waarbij afgegaan werd op de betrouwbaarheid van de bron.

Er is expliciet voor gekozen om voorbij te gaan aan de moraliserende en afbakenende vraag: ‘zat je wel echt in het verzet?’ Nu de discussie niet alleen meer gaat over of je ‘goed’ of ‘fout’ was in de oorlog is er meer ruimte voor nuance en is het mogelijk om een beter beeld te krijgen van het brede spectrum van verzet.

Natuurlijk blijven er altijd grensgevallen, maar ondertussen zijn claims en verhalen goed te verifiëren, omdat steeds meer informatie over deze periode openbaar beschikbaar wordt.

De lijst

De volledige lijst met verzetsvrouwen, hun biografische gegevens en een korte omschrijving is hier te vinden. Lees vooral onderstaande disclaimer voordat u de lijst doorneemt.

Disclaimer

• Van veel vrouwen is onbekend wat voor werk ze precies deden. Uit de bronnen of overlevering wordt soms wel duidelijk dat ze verzetswerk verrichten, maar verder niet wat voor werk precies.
• Het onderzoek richt zich op Noord-Hollandse verzetsvrouwen. Dit houdt in: vrouwen die tijdens de oorlog voornamelijk in Noord-Holland actief waren.
• Van sommige vrouwen is hun verzetswerk nog niet goed geverifieerd. Deze vrouwen staan toch in de lijst omdat ze uit bepaalde bronnen of lijsten komen waaruit kan worden opgemaakt dat ze een verzetsdaad hadden gepleegd. Zo is het bijvoorbeeld aannemelijk dat vrouwen die in het kamp in Ravensbrück belandden op enige manier betrokken waren bij het verzet, maar wat ze hebben gedaan is dan moeilijk te achterhalen.
• Nog niet alle biografische gegevens zijn compleet of volledig aangevuld. Neem vooral contact op (inlichtingen@noord-hollandsarchief.nl) als u aanvullingen heeft of fouten constateert.
• De beschrijvingen van het verzetswerk zijn summier gedaan en bevatten soms nog dubbele of onvolledige informatie. Het zijn geen afgeronde of complete teksten, maar eerder een indicatie van het werk. Soms bevatten deze teksten quotes uit bronnen of interviews.
• De volledige lijst bevat nog meer informatie, zoals bronnen. Omdat deze echter nog niet geredigeerd is, bronnen soms nog niet openbaar zijn of privacy gevoelige informatie er in staat is deze lijst (nog niet) hier gepubliceerd. Bij specifieke vragen kunt u contact opnemen.
• Een kleine groep vrouwen is minder dan 100 jaar geleden geboren. Als hiervan geen sterfdatum bekend is mogen wij vanwege de AVG-wetgeving deze namen niet tonen. Dit zijn er per augustus 2023 ca. 13. Wij doen ons best om deze informatie zo veel mogelijk te vinden.
• Verzetswerk was vaak niet eenduidig. Toch is geprobeerd om enige sortering aan te brengen en het werk te categoriseren. Hieronder staat een uitleg van de gedefinieerde soorten verzet.
• Het doel van deze lijst is zowel erkenning als ook het aansporen van verder onderzoek naar deze vrouwen. Hierbij zijn tips altijd welkom.

Categorieën