Hanna Jacoba (Annie) Averink wordt in 1913 geboren in Enschede. Annie’s ouders scheiden als Annie nog jong is en Annie blijft bij haar moeder, die snel hertrouwt. Annie groeit op in een samengesteld gezin, waar ze zich niet altijd thuisvoelt. Als het gezin in 1926 naar Amsterdam verhuist gaat de jonge Annie - ze is dan pas dertien jaar - aan het werk. Annie’s moeder stelt voor dat Annie wat afleiding van haar vele werk kan vinden bij de Arbeiders Jeugd Centrale, de jongerenorganisatie van de socialisten. Maar Annie voelt zich meer aangetrokken tot de Zaaier, de communistische jongerenbeweging. Annie sluit zich aan en werkt jarenlang onvermoeibaar voor haar ideaal: het communisme inzetten om een beter leven te bieden aan lagere klassen.

Annie Averink in ca. 1942. Foto privécollectie A. van Ommeren

Reis naar de Sovjet-Unie

Als Annie zeventien is, in 1930, komt ze onverwacht in het gedroomde land van het communisme terecht: de Sovjet-Unie. Dit avontuur begint in Berlijn. Annie reist naar Berlijn voor een internationale conferentie voor jongste communisten, als leider van een delegatie van drie jongeren. Na de conferentie reizen de drie per schip van Berlijn naar Leningrad, en vervolgens naar Georgië en naar Artek: een communistisch pionierskamp op de Krim. Ze is diep onder de indruk. Drie jaar later wordt Annie ook nog twee jaar lang student aan de Leninschool in Moskou waar ze naast de beginselen van het Marxisme ook lessen krijgt in clandesiene operaties en organiseren. Vaardigheden die haar later goed van pas komen.

Staakt! Staakt! Staakt!

Als in mei 1940 de oorlog uitbreekt is Annie al jaren actief voor de communistische partij, en ze is niet van plan haar ideaal op te geven door de oorlog. Onder de namen Annie Klein en de schuilnaam ‘mevrouw Bakker’ helpt ze onder anderen mee met de Februaristaking in 1941 en helpt ze een Joods gezin onder te duiken. Daarna duikt ze onder en verspreidt ze illegale kranten. Maar Annie’s invloed reikt nog verder: ze helpt bij de operatie om enkele partijgenoten van de Communistische Partij Nederland (CPN) te bevrijden uit Kamp Vught en uit het Whilhelmina Gasthuis. Als in de zomer en het najaar van 1943 de communistische partijleiding in Haarlem wordt gearresteerd, krijgt Annie de taak om hier het verzet te coördineren. Deze leidersrol is een bijzondere positie voor een vrouw in die tijd.

Gewapend verzet en Georgische soldaten

Behalve voor de verspreiding van het communistische blad ‘De Waarheid’ en de hulp aan onderduikers, is Annie verantwoordelijk voor de instructies voor een zeer riskante vorm van verzet: het gewapend verzet. Annie coördineert ook de acties voor de verzetsgroep van Hannie Schaft. Door haar reis naar de Sovjet-Unie jaren eerder spreekt Annie Russisch. Via via komt ze in contact met de in Zandvoort gelegerde Georgische militairen in Duitse krijgsdienst. Dit zijn voormalige Sovjet soldaten die zich uit levensbehoud hebben aangemeld voor Duitse krijgsdienst. Samen met een van leiders van de Geogiërs, Evgeni Artemidze, plant Annie allerlei verzetsacties en geeft ze het Georgische blad Elva [Lichtstraal] uit voor Georgische soldaten. Een nummer uit december 1944 wakkert strijdlust aan onder de Georgische soldaten: “Wij, Georgische strijders (...), zijn verplicht om het Nederlandse volk te helpen in de strijd tegen het fascisme”. Met Elva proberen Evgeni en Annie een groter deel van de Georgische soldaten mee te krijgen in hun strijd tegen de Duitsers. In hoeverre het blad hierbij heeft geholpen is moeilijk te zeggen, maar uiteindelijk komen de Georgiërs in april 1945 op het eiland Texel in opstand in wat later bekend zal staan als de ‘Russenoorlog’

Annie en Evgeni in mei 1945. Foto privécollectie A. van Ommeren

Na de oorlog

Ook na de oorlog blijft Annie loyaal aan de CPN. Ze wordt een voorvrouw van de partij en kamerlid, en bovendien wordt ze actief in de Nederlandse Vrouwen Beweging (NVB). Ook blijft Annie haar levenlang bevriend met Evgeni. Annie blijft geloven in haar ideaal van een socialistische heilstaat, maar op haar sterfbed, in 1991, ziet ze in dat van de idealen weinig terecht is gekomen. Het socialisme zoals zij het voor ogen had blijkt nergens verwezenlijkt te zijn.

Meer weten over Annie Averink?

Het Huygens Instituut, Averink, Hanna Jacoba (1913-1991)

Documentaire Kameraden (IKON 1993)