Het Noord-Hollands Archief beschikt over diverse bronnen die dateren uit de Tweede Wereldoorlog, zoals foto’s, affiches, dagboekjes en oorlogskranten. Maar er zitten ook veel oorlogsgerelateerde stukken ‘verstopt’ in de archieven van overheidsinstellingen.

Netwerk Oorlogsbronnen

Het Noord-Hollands Archief is officieel deelnemer van het Netwerk Oorlogsbronnen (NOB). Dit samenwerkingsverband werkt aan een verbeterde digitale toegang tot de Nederlandse collectie over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, in het toenmalige Koninkrijk der Nederlanden.

In het Netwerk Oorlogsbronnen zijn de bij Nederlandse archiefinstellingen aanwezige archieven en collecties met betrekking tot het nationaalsocialisme en de Tweede Wereldoorlog in relatie tot Nederland, Nederlands-Indië, Suriname en de Nederlandse Antillen opgenomen. Ook de archieven en collecties van het Noord-Hollands Archief zijn onderzocht, en opgenomen in het Netwerk Oorlogsbronnen.

Zoeken in het Netwerk Oorlogsbronnen

In de zoekmachine van het Netwerk Oorlogsbronnen komen miljoenen bronnen over en uit de Tweede Wereldoorlog in Nederland samen, beheerd door ruim 430 verschillende organisaties. Opgenomen zijn o.a. archiefstukken, foto's, interviews, dagboeken, voorwerpen, filmfragmenten en veel meer over personen, gebeurtenissen, plaatsen en momenten uit de Tweede Wereldoorlog. U kunt direct zoeken op woord in alle opgenomen beschrijvingen, maar u kunt ook op thema’s zoeken. U kunt bijvoorbeeld alle opgenomen archieven met het thema ‘illegaliteit’ of ‘propaganda’ terugvinden. U kunt ook zoeken op locatie, bijvoorbeeld naar alle archieven die iets met Noord-Holland te maken hebben. Bij ieder zoekresultaat kunt u bovenaan de pagina filters toepassen om uw resultaat te specificeren.

Bibliotheek

Via de bibliotheekcatalogus op de website van het Noord-Hollands Archief kunt u zoeken naar bibliotheekmateriaal. In de bibliotheekcatalogus ziijn niet alleen boeken opgenomen, maar ook zogenaamde ‘unica’, zoals bijvoorbeeld dagboekjes of strooibiljetten die tijdens de oorlog zijn uitgeworpen door geallieerde vliegtuigen. U kunt in de bibliotheekcatalogus onder andere zoeken op trefwoorden, bijvoorbeeld ‘NSB’ of ‘Haarlem; Tweede Wereldoorlog’.

Ook kranten kunnen een beeld geven van de oorlogsperiode. De bij het Noord-Hollands Archief aanwezige kranten zijn opgenomen in de bibliotheekcatalogus. Via de Krantenviewer zijn o.a. het Haarlems Dagblad en de Haarlemsche Courant uit de Tweede Wereldoorlog digitaal in te zien.

Beeldbank en filmmateriaal

Beeldmateriaal kunt u digitaal terugvinden in de Beeldbank en in het Netwerk Oorlogsbronnen. U kunt hierin naast algemeen zoeken bijvoorbeeld gebruik maken van filters als plaatsnaam en straatnaam.

Vanaf september 2010 is in het kader van het landelijk project Oorlog in Blik een uitgebreid overzicht te vinden van films en geluidsfragmenten uit de Tweede Wereldoorlog over Nederland, Nederlands-Indië, Suriname en de Nederlandse Antillen. Ook het Noord-Hollands Archief beheert enkele filmbeelden uit de Tweede Wereldoorlog, die opgenomen zijn in dit overzicht. De filmbeelden zijn via de website van het project te bekijken.

Overheidsstukken uit de Tweede Wereldoorlog

De overheid functioneerde tijdens de Tweede Wereldoorlog grotendeels gewoon door. Dit houdt in dat in archieven van overheidsinstellingen veel informatie te vinden is uit de oorlogsperiode. Voorbeelden van oorlogsgerelateerde stukken in overheidsarchieven zijn lijsten met verboden boeken (bijvoorbeeld in het archief van de gemeente Heemstede), ‘stukken betreffende maatregelen tegen de joodse bewoners’ in Beverwijk, stukken over de voedseldistributie in Bloemendaal, of opgelopen oorlogsschade in Zandvoort. Het volledige archievenoverzicht is te raadplegen via de website van het Noord-Hollands Archief. Daarnaast zijn de archiefbeschrijvingen over de Tweede Wereldoorlog ook opgenomen in het Netwerk Oorlogsbronnen. Hou er wel rekening mee dat niet alle overheidsarchieven uit de Tweede Wereldoorlog al openbaar zijn. Dit staat aangegeven bij de betreffende archieven.

Oorlogsdagboek van een zenuwarts

Een voorbeeld van oorlogsgerelateerd stuk zit in het archief van het Provinciaal Ziekenhuis Duin en Bosch in Castricum. Het gaat om een ‘journaal over het verblijf van patiënten en personeel op Groot-Graffel te Warnsveld, 1942-1945’. Duin en Bosch werd in juni 1942 op last van de Duitsers ontruimd, waarna 195 patiënten op Groot-Graffel werden ondergebracht. Zenuwarts Marius Johan ten Raa hield van deze episode een dagboek bij, waaruit veel schrijnende gebeurtenissen naar voren komen. Patiënten en personeel kregen bijvoorbeeld te maken met ziekten, uitval van elektriciteit, verduisteringsmaatregelen en voedseltekorten. Ook moesten zij gedwongen meewerken aan de aanleg van Duitse loopgraven op het terrein en kregen ze een bomaanval van Canadese vliegtuigen te verduren. Zestig patiënten overleefden deze periode niet.

Het dagboek is in het archief van Duin en Bosch terug te vinden onder het kopje 'patiëntengegevens’, een kopje waar iemand niet zo snel kijkt die op zoek is naar informatie over de Tweede Wereldoorlog. En zeker niet als men op zoek is naar de geschiedenis van Warnsveld. Het dagboek is digitaal te bekijken via het archievenoverzicht.