N.B. Oorspronkelijk was deze, met de Goudse tol verbonden tol geen eigendom van de graven, maar van de heren van Gouda. In 1349 was de tol (of wacht) te Spaarndam in handen van Jan van Beaumont. In 1397 vervielen de bezittingen van de Beaumonts aan de grafelijkheid. In een ongedateerd vijftiende eeuws verzoekschrift verwijst de stad naar het feit dat zij van Albrecht van Beieren deze tol in pacht had, hier zijn geen verdere gegevens over. Wel is bekend dat de stad in 1408 de tol van diens weduwe heeft gepacht (zie de bijlage bij de inleiding blz. 63). In 1418 gaven Jacoba van Beieren en Jan IV van Brabant de tol in pacht aan Aarnt van Gent en Floris Kijfhoek. Bartout van Assendelft heeft de tol ook in pacht gehad, maar in 1445-1449 was de tol in handen van de stad. Daarna is tol gepacht door Alijd, de vrouw van Dirk Potter voor het leven van zichzelf en dat van haar man. In 1451 treden Alijd van der Weijde, zoals ze dan genoemd wordt, en haar man Dirk Potter op als pachters. Toen was de regeling al van kracht dat tegen betaling van 20 Engelse nobelen door de stad schepen met lading voor of van Haarlem zonder tol te betalen mochten doorvaren.

Blijkens de stadsrekening werd dit bedrag in 1471 nog steeds betaald (25 rijns gulden voor een half jaar), nu rechtstreeks aan de rentmeester van de grafelijkheid. In 1472 bedroeg het bedrag 70 rijnsgulden. Per 6 augustus 1472 kreeg de stad een aantal bezittingen van de graven, waaronder de tol, in pandschap. Op 22 december 1479 werd nader bepaald dat de verpachting voor de duur van drie jaar door de rentmeester zou geschieden, waarbij de tol samen met de Goudse tol werd verpacht, de tollenaar zou dan de stad het verschuldigde geld uitkeren, waarbij de 70 rijns in mindering werden gebracht. In 1492 verloor Haarlem werd een aantal rechten van de stad vanwege haar rol bij het oproer van het Kaas- en Broodvolk vervallen verklaard. Hieronder vielen ook de aanspraken op de tolopbrengst, maar de compensatieregeling voor tolvrijdom van goederen voor of van de Haarlemse markt bleef wel van kracht. In 1511 was de tolgaarder niet meer tevreden met het compensatiebedrag, waarna van hogerhand werd ingegrepen. In 1517 werd de Spaarndamse tol verplaatst naar een plaats binnen de stad aan het Spaarne. De regeling over compensatie voor tolvrijheid van goederen voor of van de Haarlemse markt werd steeds voor zes jaar verlengd.