N.B. Zie over de sluizen: G. 't Hart, 'Geschiedenis van de kleine en grote Haarlemmersluis te Spaarndam', in Jaarboek Haerlem 1967, 112-135. Voor 1514 waren er in Spaarndam een overdekte schutsluis, de Kolksluis, en negen uitwateringssluizen. In 1514 was er een overstroming waarbij alle sluizen werden weggeslagen en er een 150 meter breed gat in de Spaarndammerdijk ontstond. Haarlem wilde dit het liefst zo houden, het Spaarne bedijken van Spaarndam tot Haarlem en de sluis binnen de stad brengen. Het hoogheemraadschap Rijnland deelde deze mening niet. Het Hof van Holland besliste tenslotte dat de doorbraak moest worden gedicht, maar dat bij het leggen van nieuwe sluizen het Haarlemse belang moest worden meegenomen. Rijnland legde vervolgens een sluis in Halfweg en twee te Spaarndam. Maar in 1517 werden de nieuwe sluizen door brand getroffen, toen Gelderse troepen het platteland rond Haarlem plunderden. Haarlemmers maakten de verwoestingsklus maar al te graag af. Bij sententie van het Hof van Holland van 5 juli 1518 werd bepaald dat de stad de dijk moest dichten en Rijnland moest de overdekte Kolksluis weer bruikbaar maken. Wel mocht Haarlem een kleine sluis maken, die in beheer van Rijnland zou komen. Dit werd de Kleine of Haarlemmer Sluis, een tweede schutsluis naast de Kolksluis dus. Haarlem droeg alle kosten en zou het onderhoud voor zijn rekening nemen. Hiernaast waren er in die tijd nog als uitwateringssluizen de twee Woerdersluizen en de Gemenelandssluis. In 1536 bleek dat de Kleine Sluis teveel brak IJwater doorliet, op 10 mei 1541 verplichtte stad zich tot herstel, dit gebeurde in 1542.

Al in 1479 was de stad het privilege verleend om een grote schutsluis naast de Kolksluis te mogen bouwen, maar dit was niet gebeurd. Omstreeks 1560 verzocht Haarlem dit alsnog te mogen doen. Rijnland verzette zich fel, maar ging uiteindelijk in 1565 overstag. In 1567 werd het akkoord gesloten dat er een stenen schutsluis gelegd zou worden, die in de plaats zou komen van de Gemenelandssluis. Haarlem betaalde de kosten en het onderhoud, Rijnland zou de sluis inspecteren. Het geheel zou met een bedrag van 7000 pond gesubsidieerd worden, door de ingelanden op te brengen. In de loop van 1570 kwam deze Grote Sluis eindelijk gereed, maar inmiddels had men er niet veel meer aan en kon hem ook niet onderhouden. Het beheer was problematisch, en hevige conflicten over herstel zouden in 1579 volgen.